زیست‎شناسی شب‎پره hyles euphorbiae (lep., sphingidae) روی گونه‎های فرفیون و شناسایی پارازیتوییدهای آن در آذربایجان غربی

شب‎پرهhyles euphorbiae l. حشره‎ای تکخوار است که از تعدادی از گونه های علفی جنس euphorbia تغذیه می نماید. در این تحقیق، بیواکولوژی این شب‎پره در شرایط صحرایی و آزمایشگاهی در طول سال های 1381 تا 1383 در غرب دریاچه ارومیه مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی‎های صحرایی نشان داد که لاروهای این شب‎پره از برگ، جوانه و ساقه های نرم فرفیون گونه‎های euphorbia macroclada boiss. و e. denticulata lam. تغذیه می‎کند. در آزمایش‎های تعیین دامنه میزبانی در شرایط آزمایشگاهی، لاروهای این شب‎پره روی گونه‎های e. boissiriana prokh. ، e. heteradena jaub & spach. و e. seguiriana neck. نیز پرورش یافتند. این شب‎پره که در نواحی غربی دریاچه ارومیه دارای دو نسل در سال می‎باشد، دوره زندگی آن از اواخر فروردین تا دهه سّوم تیر ماه و نسل دوّم آن از دهه سّوم مرداد تا اوایل آبان تعیین گردید. حداکثر شمار تخم‎های گذاشته شده در هر دسته 62 و میانگین آنها در هر دسته 19 عدد مشاهده شد. میانگین تعداد تخم گذاشته شده توسط هر فرد ماده 162 عدد و توانایی تخمریزی هر فرد ماده 191 عدد ارزیابی شد. بررسی های آزمایشگاهی و صحرایی نشان داد که دوره رشد و نمو جنینی این شب‎پره در دمای 5/0±18 درجه سانتی گراد در آزمایشگاه 5/0±9 روز و در دمای متوسط روزانه 7/14 و 3/24 درجه سانتی‎گراد در طبیعت به ترتیب 1±12 و 1±7 روز می‎باشد. نتایج نشان داد که این شب‎پره دارای 5 سن لاروی است و دوره رشد و نمو لاروی در دمای متوسط روزانه 4/19 و 1/24 درجه سانتی‎گراد به ترتیب 2±23 و 2±19 روز طول می‎کشد. در بررسی پارازیتوییدهای این شب‎پره، دو گونه مگس پارازیتویید از خانواده tachinidae از روی شفیره‎های آن جمع‎آوری و تحت عناوینexorista grandis (zetterstedt) و masicera sphingivora (robineau-desvoidy) شناسایی شدند که برای اولین بار از ایران گزارش می‎شوند.